Dat er een lerarentekort is zal geen nieuws zijn. En ook de tekorten in andere sectoren zullen bekend zijn. Voor veel sectoren betekent het aanhoudende personeelstekort dat de kwaliteit van de geleverde producten of diensten in het geding komt. De wachttijden in de zorg lopen op en er zijn scholen die overwegen het aankomende schooljaar één dag minder per week les te geven. Het lukt reguliere opleidingen vaak niet om genoeg mensen op te leiden. Daarom zien we dat naast het onderwijs bijvoorbeeld ook in de techniek of in de zorg de zij-instromer regelmatig als oplossing voor het probleem aangedragen wordt. Dit heeft tot een soort Strijd Der Sectoren geleid: alles wordt uit de kast getrokken om zij-instromers aan te trekken. Van extra beloningen tot voorrang op woonruimte. Alles ligt op tafel.
De arbeidsmarkt in cijfers
Maar laten we eerst eens bekijken hoe erg het probleem van de landelijke personeelstekorten nu eigenlijk is. Het CBS heeft recentelijk de nieuwste cijfers gepubliceerd: in het eerste kwartaal van 2022 steeg het aantal openstaande vacatures per 100 werklozen naar 133, waarmee het totale aantal openstaande vacatures op 451.000 kwam. In de handel en zakelijke dienstverlening staan de meeste vacatures open, op de voet gevolgd door de zorgsector. Het onderwijs staat op een 11e plek, met in het eerste kwartaal van 2022 12.000 openstaande vacatures.
Wat zijn de knelpunten?
Ondanks de inzet van overheid, gemeenten en besturen lukt het nog niet om voldoende zij-instromers richting het onderwijs te bewegen. Een partij die zich bezighoudt met het vraagstuk van hoe mensen van werk naar werk gaan is De Buitenboordmotor. Zij hebben specifiek voor het onderwijs vier drempels geïdentificeerd waar zij-instromers mee te maken krijgen:
- Gebrek aan mobiliteit in het onderwijs
- Geen waardering van de eerdere carrière
- Match van de professional met de arbeidsmarkt
- Negatieve beeldvorming van de zij-instromer vanuit het onderwijs
Waar liggen de kansen voor zij-instromers?
Laagdrempeliger starten met een opleiding
Om de eerste drempel naar het onderwijs te verlagen moet het proces van oriëntatie, toelating en het vaststellen van een individuele route efficiënter, effectiever, met minder belasting in tijd en tegen minder kosten. Met andere woorden: de duur van het geschiktheidsonderzoek moet worden ingekort, de student moet indien nodig begeleiding krijgen en de kosten van dit onderzoek moeten omlaag.
Individueel studieprogramma
Zij-instromers kunnen niet vergeleken worden met voltijdstudenten, zij hebben vaak een druk gezinsleven waarmee het volgen van een studie gecombineerd moet worden. Ten opzichte van andere sectoren valt hier voor het onderwijs zeker nog terrein te winnen. Een opleidingstraject waarbij de student het uitgangspunt is en flexibiliteit voorop staat zal de overweging om het onderwijs in te stappen makkelijker maken. Daarom moet het programma individueel programmeerbaar zijn en de aansluiting op de praktijkomgeving beter.
Aantrekkelijker financieel arrangement
Bij een druk gezinsleven komen veel kosten kijken: de hypotheek, de boodschappen en andere kosten voor het levensonderhoud. Voor iemand die al carrièrestappen heeft kunnen zetten in een andere sector betekent de overstap naar het onderwijs vaak ook een achteruitgang in salaris. Ten opzichte met andere sectoren is er nog onvoldoende erkenning voor de eerdere carrière. Dat moet anders, het financieel arrangement moet aantrekkelijker: de functie-indeling, het salarisniveau, de opleidingskosten en subsidies.
Flexibele startmomenten
Iemand die in maart besluit een carrièreswitch te willen maken, en vervolgens tot september moet wachten om daadwerkelijk met de lerarenopleiding te kunnen starten zal wellicht verder gaan kijken en een opleidingstraject in een andere sector volgen. Wij vinden dat de flexibele instroom in de lerarenopleidingen tenminste maandelijks mogelijk moet zijn.
Effectievere werving, onboarding en begeleiding
Wanneer een zij-instromer besluit te starten met een opleidingstraject, moet er in sommige gevallen nog een werkplek gevonden worden. Daarnaast is het voor een zij-instromer moeilijk om onderscheid te maken tussen de culturen en werkwijzen op verschillende scholen. Andersom is het voor scholen soms een uitdaging om zij-instromers te werven. Ook vinden wij het belangrijk dat zij-instromers een volwaardige onboarding doorlopen, om een betere voorstelling te kunnen maken van het reilen en zeilen in het onderwijs. Gedurende de opleiding is het belangrijk dat de zij-instromers begeleid worden, dit om vroegtijdige uitval te voorkomen.
Ruimte voor persoonlijke ontwikkeling
Het beeld dat in veel gevallen over het onderwijs bestaat is dat er maar weinig doorgroeimogelijkheden zijn. Toch is niets minder waar; leraren kunnen extra taken binnen de school op zich nemen, een extra bevoegdheid behalen of een leidinggevende functie aannemen. Daarnaast bieden steeds meer scholen hun leraren de mogelijkheid om zich persoonlijk te ontwikkelen, bijvoorbeeld door het aanbieden van een online leeromgeving.
En dan ter afsluiting: het aantrekken van meer zij-instromers is een sectorbrede uitdaging, waarbij partijen de samenwerking met elkaar zullen moeten vinden. Daarom zijn wij trots op onze totaalaanpak, waarbij we vanuit de zij-instromer kijken naar wat hij of zij nodig heeft.
Door: Saskia van Wolferen