Door: Muriël Franken, strategisch consultant Alliantie en Maurits Drenth, directeur van ECHT Onderwijs

Er is al jaren een groot tekort aan onderwijzend personeel. Tegelijkertijd zijn er veel mensen die hun baan in het bedrijfsleven zat zijn en die hun carrière graag op een maatschappelijk relevante manier een vervolg willen geven. En toch vinden die twee groepen elkaar nog onvoldoende. En als ze elkaar wel vinden, dan is het huwelijk te vaak van korte duur omdat de zij-instromers teleurgesteld weer afhaken. In twee blogs gaan we dieper in op wat scholen kunnen doen om een aantrekkelijker werkgever te zijn voor zij-instromers. En hoe scholen zij-instromers – als ze eenmaal aan boord zijn – beter kunnen begeleiden en het afbreukrisico verlagen.

Zij-instromen wordt ervaren als eenzaam traject

In ons vorige blog gingen we in op de verschillende aspecten rond het werven van zij-instromers. Maar alleen nieuwe mensen werven is niet genoeg, want we weten inmiddels dat het afbreukrisico groot is. Het is dan verleidelijk om te zeggen: tja, die persoon was ook niet geschikt voor het onderwijs. De waarheid is echter dat ook mensen die geschikt en gemotiveerd zijn en die een hele berg aan ervaring hebben in andere vakgebieden, het zwaar vinden hun opleiding te combineren met hun baan. Dat heeft niet enkel te maken met de werkdruk. Merel van Vroonhoven, oud-bestuursvoorzitter van de AFM en zij-instromer in het speciaal onderwijs, schreef in 2020 vanuit haar eigen ervaring een rapport met aanbevelingen om het lerarentekort aan te pakken. Als voetnoot schreef ze daarbij: ‘Zij-instromen wordt door velen gezien als een eenzaam traject.’ En juist daar knelt de schoen.

Nieuwe werk-privébalans

Zij-instromers worden op het gebied van onderwijsdeskundigheid goed begeleid door hun eigen opleiding en door de school waar ze werken. Er wordt scherp gekeken of iemand zijn studieresultaten behaalt, of de didactische vaardigheden in orde zijn en ga zo maar door. Het afbreukrisico ligt echter op een heel ander vlak. Bijvoorbeeld in het vinden van een nieuwe balans tussen werk en privé. In het bedrijfsleven zijn werkdagen van 8 tot 5 heel normaal, als docent heb je veel meer vrijheid om de tijd nadat de kinderen naar huis zijn flexibel in te delen en bijvoorbeeld ’s avonds nog even te werken. Het duurt even voordat je daar een nieuw ritme in vindt. Zeker als je als zij-instromer naast je werk ook nog je studie hebt en daardoor twee jaar lang veel van je privéleven opzij zult moeten schuiven.

Investeer in onboarding

Iets anders wat zij-instromers als lastig ervaren, is zich geaccepteerd voelen in het nieuwe team van collega’s. Het onderwijsveld zelf is erg druk met de waan van de dag, zeker in coronatijd waarin continu moet worden geschakeld tussen online-onderwijs en onderwijs op school. Daardoor schiet het begeleiden van nieuwe docenten er vaak bij in. Waar veel bedrijven de afgelopen jaren hebben geleerd dat de kwaliteit van de inwerkperiode in belangrijke mate bepalend is voor de resultaten die een nieuwe collega boekt en de duur van zijn arbeidscontract, is de term onboarding op veel scholen nog een volledig onbekend begrip. Er liggen kansen om met een gericht onboardingprogramma niet alleen zij-instromers maar ook nieuwe aanwas vanaf de pabo zacht te laten landen, zodat ze beter tot hun recht komen.

Neem zij-instromers op in de groep

Een deelonderwerp van onboarding is de bejegening van zij-instromers door het zittende personeel. Er zijn nog altijd docenten – gelukkig steeds minder – die vinden dat je alleen een goede leraar kunt zijn als je vier jaar pabo hebt doorlopen. Je kunt van alles vinden van het tweejarige traject voor zij-instromers, maar een negatieve houding is niet bevorderlijk voor de integratie van deze waardevolle krachten in je team. Kijk liever naar: op welke vlakken schieten het traject voor de zij-instromer misschien tekort en hoe kunnen wij de nieuwe docent een beetje op weg helpen? Welke ervaring brengt een zij-instromer mee die wij als docenten niet hebben? Zo zijn de meeste mensen die uit het bedrijfsleven komen behoorlijk handig met IT. Lesgeven op afstand had voor hen veel minder voeten in aarde dan voor docenten die altijd alleen maar voor de klas hebben gestaan.

Geef als directie het goede voorbeeld

Schooldirecteuren zouden hier het goede voorbeeld in moeten geven. Betrek nieuwe docenten actief bij projecten. Hou niet vast aan verworven rechten van medewerkers die al jarenlang in dienst zijn. En schiet niet meteen in de verdediging als een nieuwe docent vraagt waarom iets gebeurt zoals het gebeurt. Want dat is gewoon een oprechte vraag vanuit interesse en vanuit de wil om de situatie te verbeteren. Met een antwoord als ‘we doen dit zo omdat we het altijd zo hebben gedaan’, geef je te kennen dat de ‘nieuweling’ zich er niet mee moet bemoeien. Dat is jammer, want hiermee stompen nieuwe leerkrachten af en blijven mooie kansen om bestaande werkwijzen te verbeteren in de kast liggen.

Vraag ondersteuning

Er liggen dus kansen te over om het afbreukrisico van nieuwe docenten te verkleinen. Gebieden die vaak nog onontgonnen zijn en waar scholen weinig ervaring mee hebben. Dat gebrek aan ervaring kan de Alliantie voor Werkend Onderwijs voor je vullen. Neem gerust contact met ons op. We hebben op alle genoemde terreinen de juiste expertise en zijn er om je te helpen.